Elektronik araçları çeşitli ortamlarda çeşitli görevleri yerine getirmek için kullanıyoruz. Örneğin, Ayşe bilgisayarını açıp dizi izlemek istiyor. Bunu yapabilmesi için öncelikle bu görevi yerine getirecek bir program yüklüyor. Ardından, bu program sayesinde dizisini izliyor. Bir süre sonra bir uyarı ile karşı karşıya kalıyor. Meğerse yazılım güncellemesi gelmiş, onu yüklemesi gerekiyormuş. Yazılım, bu programın çalışmasını sağlayan altyapı. Bu altyapı güncellendikçe, program daha verimli çalışabilir. Peki bir yazılımın açık ya da kapalı olması ne anlama gelir?
Bir yazılımın açık kaynaklı olması, o yazılımın detaylarının herkesle paylaşılması anlamına gelir. Yani diyelim siz bir programcısınız. Bir yazılım yüklediniz ve diyorsunuz ki: “Ne şahane yazılım, keşke şu özelliği de destekleseydi.”. Eğer yüklediğiniz yazılım açık kaynaklı ise, yazılımı dilediğiniz şekilde değiştirip kullanmaya devam edebilirsiniz. Hatta değiştirmekle kalmayıp, bu yeni versiyonu herkes ile paylaşabilirsiniz. Sizin gibi başkaları da bu yazılıma yeni özellikler ekleyebilir veya yazılım içerisindeki hataların giderilmesinde tek bir vücut olarak çalışabilir. İlla programcı olmanız gerekmiyor. “Şu özellik olsa ne güzel olur” derseniz, ve başkaları da fikrinizi beğenirse; bir programcı çıkıp istediğiniz özelliği sizin için ekleyebilir. Aynı şekilde, “Şurası çalışmıyor, hatalı” derseniz, biri çıkar ve hatayı giderir. Yani açık kaynaklı yazılım, kollektif bir çalışmanın sonucudur, tek bir kuruma değil herkese aittir!
Kapalı yazılım ise, yazılımın detaylarının gizlendiği durumdur. Örneğin, çok insan tarafından kullanılan Windows işletim sistemi, Photoshop programı gibi yazılımlar kapalı yazılımlardır. Kullanıcılar, bu tür yazılımları kullanmak için lisans satın almak durumundadır. Eskiden Windows işletim sistemi için, ekstra lisans parası ödenerek kurulum yapılması istenirdi. Son yıllarda, yeni bir bilgisayar aldığınız zaman, Windows işletim sistemi kurulu olarak geliyor. Yani satın aldığınız bilgisayar fiyatına, Windows lisansı da dahil! Çok nadir de olsa, işletim sistemi kurulu olmayan boş bilgisayarları satın almak da mümkün. Neden işletim sistemsiz bir bilgisayar alayım ki dediğinizi duyar gibiyim 🙂 Çünkü açık kaynaklı işletim sistemlerini kullanmak mümkün! Bunların en meşhuru, Linux tabanlı işletim sistemleri. Bu tür işletim sistemlerinde, Windows’ta kullanmaya alışık olduğunuz programların çoğunun muadilleri var. Zaten kullanıcıların kullandığı birçok programın Windows, Mac ve Linux destekleri mevcut. Mesela Mozilla Firefox en çok kullanılan tarayıcılardan biri ve açık kaynak kodlu bir yazılım. Linux tabanlı işletim sistemlerinin en güzel yanı güvenilir olmasıdır. Virüslerle boğuşmanıza gerek kalmaz. Hızlı sistemlerdir, programların açılmasını uzun süre beklemezsiniz. Bilgisayarınızın donanımını verimli bir şekilde kullanırlar. Örneğin, eski bir bilgisayarınız var ve çok yavaş çalışıyor. Hemen Linux tabanlı bir işletim sistemi kurmanızı öneririm. Performanstaki artışı çok net bir şekilde göreceksiniz. Benim önereceğim sistem kesinlikle Ubuntu işletim sistemidir. Ubuntu’nun türkçe dokümantasyonu da mevcut. Mesela Ubuntu sistemini cihazınıza kurmadan cihazınız üzerinde test edebilir, ve hoşunuza giderse yükleme aşamasına geçebilirsiniz. Biraz araştırma ile bu işin altından kalkabilirsiniz, merak etmeyin çok da zor değil. Ben bilgisayar mühendisi olunca, bizim evde bilgisayar dertleri asla bitmez. Birkaç senedir annem ve babamdan duyduğum sorun hep aynı. “Virüs girdi şuna bir format at!”. Bu cümleyi duymaktan o kadar sıkıldım ki, bilgisayarlara Ubuntu kurmaya karar verdim. Annem ve babam o kadar rahat kullanıyorlar ki ne yapmaları gerektiğini anlatmama gerek bile kalmadı. Artık diyaloglarımız değişti. Yeni bir bilgisayar söz konusu ise, yeni cümlemiz: “Bunda Windows var çok yavaş, şuna bir Ubuntu yüklesene”. Yani anlayacağınız ailem benimle beraber trendleri takip etmeye başladı.
Açık kaynaklı yazılımları desteklemeliyiz. Biliyorum çoğunuz korsan işletim sistemleri, programlar kullanıyorsanız. Korsan yazılımlar güvenilir değil, ve siz farkında olmadan birçok bilginiz ele geçiriliyor olabilir. Açık kaynaklı yazılımlar güvenlidir! Çünkü Dünya üzerinde birçok yazılımcı açık kaynak projelerine destek verir ve böylece yazılımlarda mevcut olan güvenlik açıkları hemen giderilir.
Temmuz 2016 Paros Dergisi’nde yayımlanan yazım.